Kłusownictwo na wilkach dotyka konkretnych grup rodzinnych, składających się z pary rodzicielskiej (jedynej rozmnażającej się w grupie pary) i jej potomstwa. W zależności od tego, który z członków grupy rodzinnej zostanie zabity, ma to określony wpływ na daną rodzinę, a w konsekwencji na lokalną populację wilka.

W przypadku zabicia osobnika z pary rodzicielskiej, dochodzi do poważnych zaburzeń w strukturze grupy. Jeśli w osłabionej kłusownictwem grupie brak jest dostatecznie doświadczonych i niespokrewnionych wilków, które mogłyby przejąć przywództwo, może dojść do jej rozbicia i rozproszenia się jej pozostałych członków. Zaburzenia w funkcjonowaniu grupy mogą sprowokować nasilenie się konfliktów pomiędzy jej członkami a sąsiednimi grupami, które będą próbowały zająć terytorium sąsiadów.

Jeśli do skłusowania doszło w okresie wychowu młodych (kwiecień – wrzesień), może się to przyczynić do ich śmierci, gdyż przetrwanie szczeniąt zależy od dokarmiania ze strony dorosłych wilków w grupie. Znane są przypadki osamotnionych samic, które aby wyżywić swoje młode atakowały regularnie inwentarz, będący łatwiejszą zdobyczą. Podobnie polowały podrośnięte już młode, pozostawione bez wsparcia dorosłych. Zatem intensywne kłusownictwo na wilkach może spowodować wzrost szkód w zwierzętach gospodarskich w otoczeniu kompleksu leśnego. Zabicie dorastających, gotowych do dyspersji drapieżników (około 2 letnich) ogranicza rozszerzanie się zasięgu tego gatunku na nowe tereny.

Jeśli kłusownicy działają na dużym obszarze, np. w obrębie całego kompleksu leśnego, problem ten dotyczy całej lokalnej populacji. A zatem zabicie wilka jest znacznie większą stratą zarówno dla lokalnej jak i krajowej populacji, niż tylko ubytkiem jednego przedstawiciela gatunku chronionego. Z tego względu szkoda dla środowiska przyrodniczego na skutek kłusownictwa na wilkach jest znacząca i należy odpowiednio surowo i konsekwentnie podchodzić do ścigania i karania sprawców tego proceder.

     Ustawa o ochronie zwierząt (art. 35.1 i 2) daje sądom największe możliwości skutecznego karania sprawców nielegalnego zabijania zwierząt, w tym zwierząt chronionych. Zawiera ponadto jasno zdefiniowaną karę pozbawienia wolności do 3 lat. A za działanie ze szczególnym okrucieństwem, czym jest na pewno zastawiane wnyków, w których zwierzęta umierają długo, cierpiąc straszliwie, karą do lat 5.

Użycie art.181 § 2 Kodeksu karnego wymaga dowiedzenia tzw. istotności szkody, co wiąże się z koniecznością oparcia się na badaniach naukowych nad lokalną populacją danego dużego drapieżnika. Nie we wszystkich miejscach kraju takie badania już prowadzono i można by wykorzystać ich wyniki dla oceny istotności szkody. Przeprowadzenie nowych wymaga czasu (co najmniej dwóch lat) i znacznych nakładów finansowych. Trudno oczekiwać, że jakakolwiek prokuratura jest w stanie je zlecić i sfinansować, lub że jakaś instytucja naukowa przeprowadzi je na prośbę prokuratora. Zaskakujące jest to, że najsłabiej chroni gatunki chronione Ustawa o ochronie przyrody (art. 127), ich zabijanie zagrożone jest jedynie karą aresztu albo grzywny.  Stanowi to ogromny kontrast w stosunku do zwierząt łownych -  gatunków pospolitych, o znacznie bardziej licznych populacjach, których nielegalne zabijanie, według Ustawy Prawo Łowieckie (art. 54), podlega karze pozbawienia wolności aż do 5 lat.

Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt

Art. 35. 1. Kto zabija, uśmierca zwierzę albo dokonuje uboju zwierzęcia z naruszeniem przepisów art. 6 ust. 1, art. 33 lub art. 34 ust. 1–4 podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

2. Jeżeli sprawca czynu określonego w ust. 1 lub 1a działa ze szczególnym okrucieństwem

podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat

Art. 6. 1. Zabrania się zabijania zwierząt, z wyjątkiem: (i tu następuje lista wyjątków obejmująca ubój, połów, polowanie na gatunki łowne, uśmiercanie zwierząt stanowiących zagrożenie sanitarne lub bezpośrednie zagrożenie dla człowieka, lub zwierząt cierpiących, a także zwierząt obcych zagrażających rodzimym gatunkom)

Kodeks Karny

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny

Art. 181.

• 2. Kto, wbrew przepisom obowiązującym na terenie objętym ochroną, niszczy albo uszkadza rośliny lub zwierzęta powodując istotną szkodę, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
• 3. Karze określonej w § 2 podlega także ten, kto niezależnie od miejsca czynu niszczy albo uszkadza rośliny lub zwierzęta pozostające pod ochroną gatunkową powodując istotną szkodę.
• 5. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 2 lub 3 działa nieumyślnie, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.

Ustawa o ochronie przyrody

Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody

Art. 127.

Kto umyślnie:

2) narusza zakazy obowiązujące w stosunku do:

e) (...) zwierząt (...) objętych ochroną gatunkową,

– podlega karze aresztu albo grzywny.

Ustawa Prawo łowieckie

Ustawa z dnia 13 października 1995 r. Prawo łowieckie

Art. 54

4) poluje nie posiadając uprawnień do polowania,

– podlega karze pozbawienia wolności do lat 5.

Zebranie dowodów w sprawie o nielegalne zabicie wilków powinno służyć dwóm celom: (1) ustaleniu kto i w jakich okolicznościach zabił wilka; oraz (2) jak bardzo istotne było zabicie danego wilka dla lokalnej populacji. Cel pierwszy służy zebraniu dowodów przeciwko sprawcy, natomiast cel drugi służy ocenie "istotności" szkody w środowisku.

(1) Ustalenie sprawcy i okoliczności zajścia

Zbieranie dowodów przeciwko kłusownikom jest w ogromnej mierze uzaleznione od tego, w jaki sposób wilki zostały zabite. W odmienny sposób podchodzi się do osoby zakładającej wnyki i innego rodzaju urządzenia chwytające zwierzęta. Natomiast zupełnie inaczej podchodzi się do zebrania dowodów przeciwko myśliwemu, który nielegalnie zastrzelił wilka.

(a) Wilk zabity we wnykach

Wnyki (linki chwytajace za łapę lub szyję), czy też rzadziej tzw. paści (pułapki szczękowe, chwytajace za łapę), są przede wszystkim wykorzystywane do nielegalnego zabijania dzikich ssaków kopytnych. Drapieżniki wpadają w nie zwykle przypadkiem, w trakcie poszukiwania pożywienia. Jeżeli odnaleziono wilka złapanego w taki sposób należy: zabezpieczyć wnyki lub pułapki oraz ustalić sposób ich wykonania (jeżeli dojdzie do przeszukania w domu podejrzanego, to sposób wykonania pułapek może być wskazówką służącą rozpoznaniu sprawcy).

Jeżeli odnaleziony martwy wilk zginął niedawno (kilka dni), można pokusić się o zainstalowanie w sąsiedztwie foto lub wideopułapek, które dają szansę zarejestrowania sprawcy kontrolującego założone przez siebie pułapki.

(b) Wilk zabity przez myśliwego

Wilki mogą być intencjonalnie lub przypadkowo zabijane podczas polowań. Nawet jeżeli są zabite celowo, to sprawcy niemal zawsze tłumaczą się pomyłką, np. z innym podobnym lub rzekomo podobnym gatunkiem. Dla organów ścigania istotne powinno więc być:

• Ustalenie na jakie gatunki w danym momencie myśliwy miał prawo polować. Wynika to m. in. z planów łowieckich, indywidualnych zezwoleń oraz z zapisu w tzw. książce wyjść do łowiska (znajduje się u łowczego danego koła łowieckiego), a w przypadku polowań dewizowych, z dokumentów firmy organizującej polowanie.
• Ustalenie czy i w jakiej formie przekazywana była myśliwym informacja o obecności wilków w obszarze objętym polowaniem? Czy sprawdzono umiejętność rozpoznawania gatunków przez myśliwych zagranicznych, jeśli pochodzą z kraju, w którym nie występują nasze gatunki chronione?
• Pierwsza zasada łowiecka, to strzelać tylko i wyłącznie do rozpoznanego celu. Należy więc dokonać wizji lokalnej w miejscu zdarzenia i ustalić widoczność z miejsca oddania strzału, poznać rozmieszczenie myśliwych na polowaniu zbiorowym, odległość pomiędzy sprawcą a zabitym wilkiem, itd. 
• Ustalić w jaką część ciała zwierzęcia strzelał myśliwi, gdzie znajdują się rany postrzałowe u zabitego wilka?
• Zebrać informacje o rodzaju broni i przyrządach optycznych (np. luneta) wykorzystywanych przez myśliwego.

(2) Konieczne informacje o zabitym wilku

Aby prawidłowo ocenić istotność szkody dla lokalnej populacji należy ustalić płeć, wiek, wymiary oraz status rozrodczy i socjalny zabitego wilka, a także ocenić odniesione obrażenia.

Dokumentacja fotograficzna. Bardzo ważne dla zebrania materiałów dowodowych jest wykonanie dobrej i dokładnej dokumentacji fotograficznej. Spis koniecznych fotografii znaleźć można w zamieszczonym poniżej pliku. Należy także udokumentować fotograficznie wszystkie okoliczności zdarzenia i przeprowadzone czynności (np. sekcję).

Płeć: ocenia się na podstawie drugorzędowych cech płciowych.nzwykle kła). Ocena dokonywana na podstawie samych oględzin zwierzęcia, zwłaszcza przez osoby niedoświadczone, może prowadzić do poważnych błędów.

Wymiary: masa ciała, długość ciała (od czubka nosa do nasady ogona), długość ogona, wysokość w kłębie.

Status rozrodczy samicy: w pierwszej kolejności należy sprawdzić, czy są widoczne obrzmienia sutków oraz wytarcia sierści wokół sutków (cechy widoczne tylko w maju-lipcu, okresie karmienia szczeniąt mlekiem, potem coraz słabiej, aż do całkowitego zaniku jesienią). Przy braku tych cech należy zrobić sekcję, podczas której należy sprawdzić stan jajników, obecność blizn w macicy, obecność mleka w gruczołach mlekowych, obecność tłuszczu okołosercowego i okołonerkowego. Cechy wskazujące na status rozrodczy samicy są słabiej lub lepiej widoczne w zależności od pory roku.

Obrażenia: przede wszystkim należy dokonać obdukcji zewnetrznej i zgromadzic dokumentację fotograficzną obrażen. W razie konieczności, należy wykonać sekcję zwierzęcia. Sekcja powinna być wykonana przez osobę posiadającą odpowiednie kwalifikacje - lekarza weterynarii lub specjalistę od anatomii ssaków.

Ocena statusu socjalnego w oparciu o badania materiału genetycznego: próbki mięśni (fragment języka, serca lub innych tkanek) należy pobrać zgodnie z załączoną instrukcją. DNA pobrane z zabitego wilka można wykorzystać do ustalenia statusu socjalnego konkretnego osobnika i jego pokrewieństwa z wilkami z lokalnej populacji. Trzeba jednak dysponować wynikami analiz DNA innych osobników z populacji, lub też próbkami DNA np. z odchodów wilków z watahy. Można wówczas z całą pewnością ustalić, czy np. zabito osobnika rozmnażającego się. Obecnie w Polsce prowadzone są badania genetyczne nad wilkami. W celu otrzymania informacji, gdzie dostępne są wyniki analiz, lub też próby genetyczne z poszczególnych lokalnych populacji wilka, a także, gdzie można zlecić przeprowadzenie analiz na potrzeby postępowania, najlepiej skontakowac się z nami. Obecnie najbardziej zaawansowane badania nad genetyką wilka w Polsce prowadzi Instytut Genetyki i Biotechnologii Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego  Analizy genetyczne są obecnie najbardziej popularnym i wiarygodnym żródłem informacji w różnego typu sprawach kryminalnych, zarówno dotyczących kłusownictwa, jak i przemytu skór wilczych. Przykłady zastosowań znaleźć można w następujących publikacjach:

• Caniglia R., Fabbri E., Greco C., Galaverni M., Randi E. 2010. Forensic DNA against wildlife poaching: Identification of a serial wolf killing in Italy. Forensic Science International: Genetics 4: 334-338.
• Savolainen P., Lundeberg J. 1999. Forensic evidence based on mtDNA from dog and wolf hairs. Journal of Forensic Science 44: 77-81.
• Thomsen C.L., Andersen L.W., Stronen A.V. 2016. Forensic DNA analyses suggest illegal trade of canid skins. Mammal Research 61: 423-426.

Pliki do pobrania:

• Instrukcja pobierania prób genetycznych
• Karta dokumentacji fotograficznej
• Protokół

Przy ocenie "istotności szkody" dla lokalnej populacji wilków należy wziąć pod uwagę zarówno cechy zabitego osobnika, a szczególnie jego status socjalny i status rozrodczy w grupie rodzinnej, ale także miejsce zabicia konkretnego wilka.

Każdy zabity wilk to strata dla lokalnej populacji. Jednak zabicie osobnika z pary rodzicielskiej, a zwłaszcza rozmnażającej się samicy, ma znacznie większy wpływ na funkcjonowanie watahy, niż zabicie osobnika młodocianego, który nie uczestniczy w rozrodzie.

Trzeba także pamiętać, że z punktu widzenia ochrony gatunku, inny status mają wilki zamieszkujące Polskę Zachodnią, a inną wilki żyjące w ostojach tego gatunku w Karpatach i Polsce Wschodniej. Zgodnie z „Wytycznymi dla planów zarządzania populacjami dużych drapieżników” (Guidelines for population level management plans for large carnivores in Europe) (Linnell i in. 2008), przygotowanymi przez ekspertów z Large Carnivore Initiative for Europe (LCIE) na zamówienie Dyrekcji Generalnej ds. Środowiska (DG Environment) Komisji Europejskiej, populacja wilka w zachodniej Polsce wraz z populacją we wschodnich Niemczech ma status krytycznie zagrożonej (Critically Endangered CE) wg kryteriów Światowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN). Oznacza to, że wilki w zachodniej Polsce stanowią obiekt szczególnej troski ze strony Komisji Europejskiej.

Istotne jest również wskazanie, czy wilka zabito w parku narodowym lub specjalnym obszarze ochrony siedlisk Natura 2000, którego "przedmiotem ochrony" są wilki. Zabicie wilka z takiego obszaru jest z całą pewnością szkodą istotną.